به گزارش گیرا آنلاین به نقل از برنا ؛ سرطان به مجموعه‌ای از بیماری‌هایی گفته می‌شود که از تکثیر مهارنشده سلول‌های دگردیسی یافته پدید می‌آیند. سلول‌های سرطانی از سازوکارهای عادی تقسیم و رشد سلول‌ها جدا می‌افتند. علت دقیق این پدیده همچنان نامشخص است ولی احتمال دارد عوامل ژنتیکی یا مواردی که موجب اختلال در فعالیت سلول‌ها می‌شوند در هسته سلول ناهنجاری به بار آورند. از جمله این موارد می‌توان از مواد رادیواکتیو، مواد شیمیایی و سمّی یا تابش بیش از اندازه نور آفتاب نام برد.
احتمال بروز سرطان در سنین مختلف وجود دارد ولی با افزایش سن احتمال ابتلا به سرطان زیادتر می‌شود در حال حاضر این بیماری در دنیا قربانی می گیرد و ایران نیزیکی از کشورهایی است که آمار مرگ و میر در اثر این بیماری رشد فزاینده ای دارد .
استان گیلان از استانهایی است که تعداد بالای آمار بیماران درگیر با سرطان های مختلف را دارد و از این رو در زمینه درمان این بیماری متخصصان و مراکز مختلفی فعالیت دارند تا با ارایه خدمات درمانی از پیشروی این بیماری در بدن افراد جلوگیری کرده و منجر به درمان شوند .
به جهت آگاهی بیشتر مخاطبان در زمینه بیماری سرطان ، روش های پیشگیری و درمان آن گفتگویی انجام دادیم با دکتر” فرزین دهسرا ” متخصص رادیوتراپی ،انکولوژی و شیمی درمانی و عضو انجمن انکولوژی اروپا که در ادامه می خوانید :
لطفا با توجه به حوزه تخصصی فعالیت شما ،در مورد آنکولوژی و درمان های معمول سرطان نظیر شیمی درمانی و پرتو درمانی توضیح دهید
درمان های دارویی در سرطان (شیمی درمانی، هورمون درمانی، ایمنی درمانی):
درمان های دارویی در سرطان برخلاف اقدامات درمانی جراحی و پرتودرمانی، درمان تمام بدن و نه قسمتی از بدن می باشد. زیرا این داروها توسط جریان خون در تمام بدن توزیع می شود. معمولاً پزشک متخصص انکولوژی (رادیوتراپی انکولوژی و یا هماتولوژی انکولوژی) داروهای ضد سرطان را به یکی از دلایل زیر برای بیمار سرطانی خود تجویز می نماید:
۱- کوچک نمودن اندازه ی غده ی سرطانی جهت تسهیل عمل جراحی و یا رادیوتراپی (درمان نئوادجوانت)
۲- حذف بقایای قابل اثبات و یا غیر قابل اثبات احتمالی سرطان و یا سلول های سرطانی بعد از عمل جراحی و یا رادیوتراپی با هدف افزایش شانس معالجه قطعی بیمار
۳- تسکین علائم و شکایات بیمار سرطانی و نیز افزایش طول عمر و کیفیت زندگی وی در مواردی که شانس زیادی برای معالجه ی قطعی بیمار وجود ندارد. مانند متاستاز تومور.
۴- حین انجام پرتودرمانی با هدف افزایش اثر پرتودرمانی
۵- به عنوان جایگزین یک روش درمانی، زمانی که بیمار تمایلی به انجام آن روش اصلی ندارد و یا توان تحمل آن روش را ندارد. البته اگر روش جایگزین بر اساس تشخیص انکولوژیست با توجه به نوع تومور و شرایط بیمار مفید باشد. مانند ادامه شیمی درمانی به عنوان جایگزین عمل جراحی بعد از شیمی پرتودرمانی (کمورادیاسیون) در کنسر پیشرفته موضعی (غیرمتاستاتیک) مری که امروزه در بسیاری از مراکز آکادمیک دنیا، انجام می شود.
امروزه در تمام دنیا سه گروه اصلی از داروها برای درمان سرطان مورد استفاده قرار می گیرد: داروهای شیمی درمانی، داروهای هورمون درمانی و داروهای ایمنی درمانی. داروهای هورمونی و ایمنی درمانی، اغلب عوارض خفیف تری نسبت به داروهای شیمی درمانی دارند.
شیمی درمانی چیست و چگونه انجام می شود ؟
شیمی درمانی یا کموتراپی روشی مؤثر برای درمان تومورهای بدخیم است که در آن از داروهای خاصی به شکل خوراکی و یا تزریقی به صورت محلول در سرم، با هدف نابودی سلول های سرطانی در بیمار استفاده می شود. این داروها توسط جریان خون در تمام بدن پخش می شود و می تواند سلول های سرطانی را در نقاط مختلف بدن نابود کند. البته متاسفانه برخی سرطان ها ذاتاً به داروهای شیمی درمانی که امروزه در اختیار داریم، مقاومند. امروزه بیش از یکصد نوع مختلف از داروهای شیمی درمانی موجود است که هر کدام توسط پزشک انکولوژیست برحسب نوع و مرحله سرطان و شرایط بیمار برای درمان سرطان خاصی مورد استفاده قرار می گیرد. برخی از سلول های هر سرطانی ممکن است به داروی خاصی مقاوم باشند. امروزه انکولوژیست ها برای کاهش احتمال مقاومت دارویی، از ترکیب چند دارو که روش اثرگذاری متفاوتی دارند بهره می برند. بدیهی است که خودسرانه هر دارویی را نمی توان با داروهای دیگر ترکیب نمود و ناگهان یک رژیم شیمی درمانی مؤثر برای درمان سرطان ابداع نمود.
کارآیی و مؤثر بودن رژیم (پروتکل) های شیمی درمانی مورد استفاده در کنسرهای مختلف توسط انکولوژیست، باید در مطالعات معتبر و استاندارد بین المللی مختلفی به اثبات رسیده باشد و اساساً نتیجه این مطالعات و صد البته شرایط بیمار می بایست مبنای کار هر انکولوژیست حاذقی برای انتخاب نوع رژیم درمانی باشد. به عنوان مثال کارآیی رژیم شیمی درمانی TAC بر اساس مطالعات علمی و تحقیقی معتبر و گسترده در کنسر پستان اثبات گردیده است.
کلمه TAC شامل حروف اول داروهای (T: تاکسوتر، A: آدریامایسین و C: سایتوکسان) است که در این رژیم سه داروی مختلف شیمی درمانی، جداگانه به بیمار تجویز می شود.
پرکاربرد ترین روش تجویز داروهای شیمی درمانی, تزریق وریدی آنها به صورت محلول در سرم است. این روش باید توسط پرستار ورزیده و مجرب در زمینه شیمی درمانی انجام شود. برای این منظور باید به یک ورید محیطی و یا مرکزی دسترسی داشت. دسترسی به ورید محیطی با استفاده از آنژیوکت توسط پرستار شیمی درمانی صورت می گیرد و دسترسی به ورید مرکزی با نصب پورتوکت در داخل یک ورید بزرگ توسط یک جراح عروق حاذق انجام می شود.
گاهی تمام شیمی درمانی یا بخشی از آن به صورت خوراکی به بیمار تجویز می شود. در مواردی از ترکیب شیمی درمانی تزریقی و نیز خوراکی برای درمان بیماران سرطانی استفاده می شود. اخیراً روش خوراکی به علت سهولت دریافت درمان، کاهش دفعات رفت و آمد بیمار به کلینیک انکولوژی و نیز گاهی عوارض کمتر اهمیت ویژه ای پیدا کرده است. باید به بیمار و همراه آنان یادآور شد که تمامی نکات بهداشتی و دستورات پزشکی که در شیمی درمانی تزریقی رعایت می شود باید در شیمی درمانی خوراکی نیز رعایت شود. از جمله رعایت بهداشت شخصی برای جلوگیری از ابتلاء به عفونت و یا انجام آزمایشات منظم خون قبل از شروع هر دوره شیمی درمانی خوراکی. علاوه بر آن باید به فرد آموزش داد که به زمان مصرف قرص و یا کپسول ها توجه شود. مثلاً این که وسط غذا مصرف شود یا نیم ساعت بعد از آن. همچنین قرص های شیمی درمانی را نباید شکست و یا خرد کرد و سپس استفاده نمود.
شیمی درمانی بسته به نوع رژیم شیمی درمانی و شرایط بیمار می تواند به صورت سرپایی در مطب، کلینیک یا بیمارستان و یا به صورت بستری شدن در بیمارستان انجام شود. زمان هر تزریق شیمی درمانی می تواند از چند دقیقه تا چند روز متفاوت باشد. هر دوره شیمی درمانی ممکن است یک روز یا چند روز پشت سرهم یا با فاصله باشد؛ به عبارتی دیگر شامل فقط یک جلسه تزریق یا چند جلسه تزریق دارو و یا تزریق همزمان و مصرف خوراکی داروی شیمی درمانی باشد. تعداد دوره های شیمی درمانی نیز بستگی به هدف درمان دارد. اگر هدف درمان قطعی سرطان باشد طبق استانداردهای علمی بین المللی تعداد دوره ها مشخص خواهد بود. در غیر این صورت تا زمانی که پیشرفت بیماری متوقف شود و شرایط بیمار اجازه دهد شیمی درمانی ادامه می یابد.
بعد از انجام هر دوره شیمی درمانی یک دوره استراحت نیز به بیمار داده می شود تا بدن وی توان بازسازی و رسیدن به عملکرد طبیعی را پیدا کند.
روش پرتو درمانی به چه جهت انجام می شود ؟
پرتودرمانی از روش‌های اصلی درمان بسیاری از سرطان‌ها محسوب می‌شود و امروزه حتی در بسیاری موارد به عنوان جایگزین جراحی شناخته شده است. به ویژه در تومورهایی که حساس به پرتودرمانی هستند و نیز به علت محل قرارگیری تومور، انجام عمل جراحی به علت مجاورت با اعضای حیاتی و احتمال آسیب بافت مجاور در اثر دستکاری‌های جراحی، عوارض زیادی خواهد داشت. (مانند تومورهای مغز)
در پرتودرمانی با استفاده از پرتوهای یون‌ساز(یونیزان) مانند اشعه‌ی ایکس، گاما، الکترون، پروتون، نوترون و یا … سلول های سرطانی را از بین می‌برند. به طور خلاصه از برخورد این پرتوها با بافت الکترون های آزاد تولید می‌شود و این الکترون های آزاد که در طول مسیر پرتو در بدن مرتب تولید می‌شود به ماده‌ی ژنتیکی سلول های سرطانی یا همان DNA آسیب می‌رساند و منجر به شکستن مولکول DNA سلول‌های سرطانی و در نتیجه مرگ این سلول‌ها می‌شود. بدیهی است که در این فرایند ممکن است به سلول‌های طبیعی بدن نیز که در مسیر اشعه قرار می‌گیرند آسیب وارد شود. اما خوشبختانه این آسیب به بافت طبیعی در صورت درمان مناسب و علمی و دقیق اغلب موقت و برگشت پذیر می‌باشد.
همان‌طور که قبلاً نیز اشاره گردید سلول‌های سرطانی به علت سرعت تقسیم سلولی بالاتر و نیز خون‌رسانی بیشتر، وقتی در معرض شیمی‌درمانی و یا پرتودرمانی قرار می‌گیرند بیشتر و شدیدتر آسیب می بینند و اساس موفقیت و پشتوانه‌ی بزرگ شیمی درمانی و پرتودرمانی استفاده از همین اصل بسیار مهم است؛ در غیر این صورت حین درمان به جای کوچک شدن بافت سرطانی و یا مرگ سلول‌های بدخیم می بایست شاهد آسیب به بافت طبیعی بدن و در نتیجه عوارض شدید درمان می‌بودیم. فاصله‌ی زمانی که بین دوره های شیمی‌درمانی و پرتودرمانی لحاظ می‌شود نیز برای رعایت همین اصل است تا سلول‌های طبیعی فرصت بازتوانی و خروج از شرایط آسیب موقت را پیدا کنند. این فاصله‌ی زمانی استراحت، برای پرتودرمانی معمولاً دو روز در هفته (و برای شیمی درمانی حدود یک تا سه هفته) می‌باشد.
بسیاری از جراحان از پرتودرمانی به عنوان برادر جراحی یاد می‌کنند. زیرا این دو روش درمانی از این نظر مشابهند که هر دوی این روش ها درمان محل خاصی از بدن یا درمان موضعی محسوب می‌شوند (برعکس شیمی درمانی که درمان فراگیر محسوب می‌شود) و لذا عوارض درمان مربوط به جراحی و پرتودرمانی نیز محدود به منطقه‌ی مورد درمان است.
به عنوان مثال اگر لگن مریضی تحت پرتودرمانی قرار گرفت انتظار نداریم دچار عوارضی از قبیل ریزش موی سر، آب مروارید چشم، زخم دهان و یا عوارض قلبی به علت عارضه ی پرتودرمانی شود. در صورت رخ دادن این عوارض در بیمار تحت پرتودرمانی لگن یا بیماری که قبلاً رادیوتراپی لگن دریافت کرده است باید به دنبال علل دیگر غیر از پرتودرمانی بود. اما این بیمار ممکن است حین پرتودرمانی دچار اسهال شود. زیرا در این حالت روده ها اشعه می‌گیرند.
همانند شیمی‌درمانی، پرتودرمانی نیز یک کار تیمی است که در آن تحت مدیریت و نظارت پزشک متخصص رادیو آنکولوژی (رادیوتراپی آنکولوژی)، کارشناسان و متخصصین فیزیک پزشکی و نیز کارشناسان پرتودرمانی (پرتوکار، تکنسین، تکنولوژیست یا رادیوتراپیست ها) با همکاری نزدیک و یکدلی با یکدیگر به درمان مریض می‌پردازند. دیدگاه منطقی و قابل قبولی است که بیمار و خانواده و همراهان وی را نیز از اعضای تیم درمان بدانیم. چرا که نمی توان نقش بسیار مهم و حیاتی آنان را برای موفقیت در درمان نادیده انگاشت.
با این توصیف که ویزیت بیماران، معاینات بیماران، تصمیم گیری برای نیاز داشتن به شیمی درمانی، پرتودرمانی و یا سایر اقدامات تشخیصی و درمانی بیماران سرطانی، انجام شیمی درمانی تنها و نیز شیمی درمانی همزمان با پرتودرمانی، طراحی پرتودرمانی، تعیین تعداد جلسات پرتودرمانی و نیز دز اشعه ی مورد نیاز، مشاوره خواستن با پزشکان متخصص رشته های دیگر مورد نیاز حین درمان بیماران سرطانی، ارزیابی پاسخ به درمان، پیگیری بیماران، کنترل عوارض درمان و نظارت بر مراحل انجام کارها بر عهده ی پزشک متخصص رادیو آنکولوژی است. کمک به طراحی درمان و کنترل کیفی دستگاه های رادیوتراپی و هماهنگی های لازم برای تعمیرات حین خرابی دستگاه بر عهده ی کارشناسان و متخصصین فیزیک پزشکی است. تنظیم نحوه قرارگیری بیمار در زیر دستگاه و کار کردن با دستگاه جهت اشعه دادن به مریض بر عهده ی تکنسین های پرتوکار یا رادیوتراپیست ها است.
برای پیشگیری از سرطان افراد باید چه راهی را پیش بگیرند ؟
بارها افراد مختلف از اینجانب پرسیده اند چه کنیم که سرطان نگیریم؟ واقعیت این است که اگرچه ابتلا به سرطان در اصل تصادفی است، اما ثابت گردیده که با رعایت بهداشت جسم و روان مانند عدم استعمال دخانیات، پرهیز از استرس و داشتن آرامش روانی و عاطفی در زندگی، پرداختن به ورزش و فعالیتهای مناسب جسمانی، تن ندادن به زندگی ماشینی، پرهیز از قرارگیری طولانی و بدون محافظت مقابل نور خورشید و یا تشعشع، عدم مصرف خودسرانه و بی رویه داروهای مختلف و پرهیز از مصرف غذاهایی که به طریق بهداشتی تهیه نمی شوند، می توان تا میزان قابل توجهی از بروز سرطان در جوامع انسانی کاست.
همچنین مصرف مرتب میوه جات و سبزیجات تمیز و سالم که حاوی فیبر و آنتی اکسیدان هستند و نیز مصرف کافی ویتامین های D, C و E و نیز کلسیم در پیشگیری و مبارزه با سرطان موثرند.
به نظر شما ، آیا استان گیلان نیازمند ایجاد یک مرکز جامع و مجهز درمان سرطان با توجه به حجم بالای این بیماران نمی باشد ؟
ما در استان مراکز درمان سرطان و پزشکان خوب از این نظر زیاد داریم اما برخی مسایل هستند که مشکلات ریشه ای محسوب می شوند و مرتبط با سیاست گذاری ها هستند و باید احساس مسوولیت بیشتری از سوی متولیان امر صورت گیرد.
از سوی دیگر کیفیت داروها برای درمان موثر است ، پوشش بیمه ها و شرایط مالی بیماران جوابگوی هزینه های بالای درمان سرطان نیست که امیدواریم در این خصوص چاره اندیشی شود .
